मुस्ताङ।

मुस्ताङको थासाङ गाउँपालिकामा पाइएको लोपोन्मुख प्रजातिको रूपमा सूचीकृत भएको चिरकालिज चोरीशिकार, आहारा, डढेलोले वासस्थानमा परेको जोखिमका कारण जोगाउनै मुस्किल परेको छ ।

नेपालमा एक हजारभन्दा कम सङ्ख्यामा रहेको चिरकालिज पाइने थासाङ गाउँपालिकाको बुङ्गा खर्क, सेकुङ खर्क, ताङ्जे, सार्को खर्क, पुदार खर्क, पाङ्पु खर्क र तिती खर्कमा रहेको स्टेशनमा गरिएको अध्ययनमा कालिज लगायतका पंक्षीलाई पासो थाप्ने, जलवायु परिवर्तनको असर तथा प्रचार–प्रसार र समुदायमा जनचेतनाको अभावका कारण संरक्षणमा चुनौती देखिएको हो ।

नेपाल पंक्षीविद् संघले लामो समयको अनुसन्धानमा चिरकालिजको सङ्ख्या बढेको देखिए पनि चोरीशिकारी, डढेलोका कारण वासस्थानमा गम्भीर असर गरेको जनाएको छ ।

उडेर लामो यात्रा गर्न नसक्ने भएकाले पनि शिकारीको निशानामा पर्न सक्ने भएकाले जोगाउन अति आवश्यक रहेको जनाइएको छ ।

जमिनमा हिँड्ने भएकाले जङ्गल क्षेत्रमा हुने मानवसिर्जित गतिविधिका कारण प्रत्यक्ष असर गर्ने अनुसन्धानकर्ताको भनाइ छ ।

अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्र इलाका कार्यालय जोमसोम अन्तर्गत पर्ने थासाङ क्षेत्रमा बर्सेनि डढेलोका कारण भुइँमै गुँड बनाएर बच्चा कोरल्ने चिरकालिजको गुँड डढेलोले तहसनहस बनाउने, अण्डा र चल्ला र उडेर लामो यात्रा गर्न नसक्ने भएकाले वयस्कसमेत मर्ने अनुसन्धानको क्रममा देखिएको छ ।

थासाङ क्षेत्र छिमेकी जिल्ला म्याग्दी र कास्कीसँग सिमाना जोडिएको पहाडी भूगोल भएकाले समेत मुस्ताङको अन्य पालिकाको तुलनामा डढेलो फैलिने गरेको छ । मुस्ताङमा गरेको अध्ययनको प्रतिवेदनमा चिरकालिज सन् २००४ मा १७, २००६ मा ११ जोडी, सन् २००९ मा ६ जोडी र सन् २०२५ मा १८ जोडी भेटिएको छ । एक्याप क्षेत्र भएकाले बन्दुकको प्रयोग कम गरी लुकिछिपी पासो थाप्ने, डढेलोका कारण फैलिनुपर्ने सङ्ख्यामा कमी नै रहेको अध्ययनले देखाएको छ ।

चिरकालिजको सङ्ख्या बढाउने समय चैत, वैशाख र जेठ महिनामा नै वासस्थान जोगाउन मुस्किल हुने गरेकाले डढेलो र चोरीशिकारी नियन्त्रणमा समुदायको सहयोग महत्वपूर्ण रहेको अनुसन्धानकर्ता रजकको भनाइ छ ।

यो मुस्ताङको पश्चिम क्षेत्रमा मात्र पाइन्छ । हालसम्मको अध्ययनमा मुस्ताङको पाँच स्थानीय तहमध्ये थासाङमा मात्र भेटिएकाले भविस्यमा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरबाट समेत चिरकालिजको अनुसन्धानका लागि आकर्षक गन्तव्य बन्ने नेपाली अनुसन्धानकर्ताको भनाइ छ । विश्वभर करिब १० हजारको हाराहारीमा रहेको अनुमान गरिन्छ ।